Εφεδρική Άντωση

Όλα τα ξύλινα σκάφη και πολύ περισσότερο αυτά που είναι κατασκευασμένα με κόντρα πλακέ θαλάσσης, έχουν το πλεονέκτημα να διαθέτουν μια επίκτητη εφεδρική πλευστότητα, που βοηθά, μέχρις ένα βαθμό την εφεδρική άντωση του σκάφους στο σύνολό της. Ο μέσος όρος βάρους (σε κιλά ανά κυβικό μέτρο) της ξυλείας και του κόντρα πλακέ, που χρησιμοποιείται για ναυπηγικές κατασκευές είναι γύρω στα 500–550 (συμπεριλαμβανομένου του βάρους των μεταλλικών συνδετικών και της κόλλας θαλάσσης) και 600–650 (αν το σκάφος πλαστικοποιηθεί εξωτερικά, μόνο για λόγους προστασίας), του πλαστικού (πολυεστέρας μαζί με υαλοϋφάσματα) γύρω στα 1550, του αλουμινίου γύρω στα 2700 και του σιδήρου γύρω στα 8000. Αυτό δείχνει ότι η ξυλεία σαν βάρος επιπλέει, ενώ το πλαστικό, το αλουμίνιο και ο σίδηρος, όχι.

Όμως, στην επίκτητη εφεδρική άντωση της ξυλείας, που καλύπτει το κυρίως σκάφος, προστίθενται το βάρος της μηχανής, των μπαταριών, των δεξαμενών καυσίμου και νερού, του ιστού, του έρματος, των πανιών και όλων των άλλων εξαρτημάτων, αντικειμένων και παρελκόμενων, που απαιτούνται, τα οποία λόγω του βάρους τους δίνουν στο σύνολο του σκάφους μια αρνητική άντωση. Εκτός των προαναφερθέντων μόνιμων βαρών, προστίθεται και το βάρος των επιβαινόντων, που επηρεάζει σημαντικά και ακόμη πιο αρνητικά την όλη κατάσταση.

Σαν γενικός κανόνας, για το χοντρικό υπολογισμό της απαιτούμενης εφεδρικής άντωσης ενός ξύλινου σκάφους, μπορεί να χρησιμοποιηθεί η μέθοδος του 1 προς 1. Αυτό σημαίνει ότι, για κάθε κιλό βάρους, που υπάρχει πάνω στο σκάφος και έχει αρνητική άντωση, θα πρέπει να προστίθεται αντίστοιχο μέσο ή υλικό θετικής εφεδρικής άντωσης, που να καλύπτει την αρνητική.

Υπάρχουν αρκετοί τρόποι, που μπορούν να λύσουν το πρόβλημα της απαιτούμενης εφεδρικής άντωσης, όπως οι αεροθάλαμοι (λέγονται και αερασκοί επίπλευσης), τα διάφορα συνθετικά αφρώδη υλικά, που υπάρχουν στο εμπόριο γι’ αυτή τη δουλειά, τα στεγανά τοιχώματα, τα κλειστά καταστρώματα με τον αυτοστραγγιζόμενο χώρο αναψυχής ή πηδαλιουχίας, κ.α.

Μια εσφαλμένη αντίληψη μερικών είναι ότι, τα διάφορα μέσα ή υλικά, που χρησιμοποιούνται για την επίτευξη της εφεδρικής άντωσης ενός σκάφους, το κάνουν να επιπλέει πιο ψηλά από την προκαθορισμένη Ίσαλο Γραμμή του. Αυτό είναι πέρα για πέρα λάθος. Δεν πρέπει να ξεχνά κάποιος ότι, κάθε μέσο ή υλικό έχει το βάρος του και εφ’ όσον τοποθετηθεί μόνιμα μέσα στο σκάφος, θα έχει σαν αποτέλεσμα να το βυθίσει ακόμα περισσότερο. Αυτός είναι και ο λόγος, που πρέπει να προτιμώνται πάντοτε τα πλέον ελαφρά μέσα ή υλικά γι’ αυτή τη δουλειά. Μερικοί χρησιμοποιούν διάφορες αυτοσχέδιες και αναξιόπιστες μεθόδους, για να αυξήσουν την εφεδρική άντωση του σκάφους τους, από τις οποίες άλλες είναι αστείες και άλλες τραγικές. Σαν παράδειγμα, τοποθετούν σε διάφορους χώρους του σκάφους, μπαλάκια του πινγκ - πονγκ ή άδεια πλαστικά μπουκάλια ή πλαστικές σωλήνες από λούκια βροχής, ταπωμένες στις άκρες τους.

Οι τυποποιημένοι αεροθάλαμοι, που είναι ανεξάρτητοι από την κύρια δομή του σκάφους, χρησιμοποιούνται περισσότερο σε ιστιοπλοϊκά ανοικτού τύπου με κινητή καρένα ή παρατροπίδια ευσταθείας, κάτω από τα καθίσματα, για να φαίνονται και να ελέγχονται μήπως και κάποιος τρυπήσει, πράγμα που σημαίνει ότι, δε θα υπάρξουν τα αναμενόμενα αποτελέσματα σε περιπτώσεις κινδύνου.

Οι αεροθάλαμοι πρέπει να ασφαλίζονται, ομοιόμορφα κατανεμημένοι από την πλώρη μέχρι την πρύμη του σκάφους, κρατώντας το σκάφος στην επιφάνεια, σε μια σωστή θέση, για να μπορέσει το πλήρωμά του να το επαναφέρει και να αδειάσει τα υπόλοιπα νερά. Επίσης, πρέπει να μπορούν να αντέξουν για πολλή ώρα το βάρος του γεμάτου με νερό σκάφους, των βρεγμένων πανιών και του πληρώματος. Οι αεροθάλαμοι έχουν τη δυνατότητα να στηρίξουν περί τα 1000 κιλά ανά κυβικό μέτρο. Αρκετοί έμπειροι ιστιοπλόοι, προτιμούν, αντί για αέρα, να τους γεμίζουν με κάποιο κατάλληλο αφρώδες υλικό χαμηλής πυκνότητας, για απόλυτη ασφάλεια.

Πάντως, η χρήση διαφόρων αφρωδών υλικών είναι η πλέον δημοφιλής, για τη δημιουργία στεγανών διαμερισμάτων εφεδρικής άντωσης, που στη ναυπηγική ορολογία λέγονται "άθικτοι χώροι". Όλες οι απαιτούμενες εργασίες για τη διαμόρφωση των άθικτων χώρων, πρέπει να γίνονται κατά τη διάρκεια των εσωτερικών εργασιών του σκάφους και να βρίσκονται παραπλήσια στα μεγάλα βάρη του, όπως, μηχανή(ές), δεξαμενές, μπαταρίες, κλπ. Περιοχές όπως, κάτω από το κατάστρωμα, την κουπαστή ή τις εσωτερικές πλευρές του σκάφους, είναι οι πλέον ιδανικές.

Η υπερβολική διαμόρφωση στεγανών χώρων κάτω από την Ίσαλο Γραμμή μπορεί να προσφέρει με την πρώτη ματιά μια σιγουριά, αλλά στην πραγματικότητα αναγκάζει το σκάφος, σε περίπτωση κατάκλισής του με νερά, να γυρίσει ανάποδα, ακριβώς σαν να είναι ένας άνθρωπος, που έχει στηρίξει το σωσίβιο στα πόδια του.

Άθικτοι χώροι, που μπορούν να πληρωθούν με αφρώδες υλικό, προκαθορίζονται εύκολα σε θαλασσινά παιχνίδια, μηχανοκίνητες βάρκες, ταχύπλοα σκάφη ανοικτού τύπου και γενικά σε μικρά σκάφη, με ελάχιστους ή ανύπαρκτους χώρους ενδιαίτησης. Σε μεγαλύτερα σκάφη κλειστού τύπου, με υπερκατασκευές και χώρους ενδιαίτησης, σπάνια συναντά κάποιος άθικτους χώρους πληρωμένους με αφρώδες υλικό, επειδή απαιτείται η εκμετάλλευση και του πιο μικρού χώρου. Εδώ, τα εγκάρσια και διαμήκη στεγανά τοιχώματα, οι πόρτες, τα παράθυρα, τα σκαλοπάτια, τα κλειστά καταστρώματα με τον αυτοστραγγιζόμενο χώρο αναψυχής ή πηδαλιουχίας, τα μπούνια καταστρώματος, οι χειροκίνητες ή αυτόματες αντλίες σεντινών, κ.α., μαζί με τον εξοπλισμό ασφαλείας, έχουν τον πρώτο λόγο.

Συνιστάται ο έλεγχος του αφρώδους υλικού πριν την προμήθειά του, χρησιμοποιώντας σαν δείγμα, δύο μικρά τεμάχιά του. Ο έλεγχος γίνεται πρώτα με τη βύθιση του ενός τεμαχίου μέσα σε βενζίνη. Αν αυτό μαλακώσει και αρχίσει να διαλύεται, δεν κάνει. Το άλλο τεμάχιο ζυγίζεται και καταγράφεται το βάρος του. Στη συνέχεια, βυθίζεται για 2–3 μέρες στο νερό και ξαναζυγίζεται. Αν το βάρος του αυξηθεί, που σημαίνει ότι έχει απορροφήσει νερό, δεν κάνει.

Υπάρχουν διάφορα είδη αφρωδών υλικών, αλλά η διογκωμένη πολυουρεθάνη είναι η φτηνότερη και η ασφαλέστερη, διότι αντέχει στη βενζίνη, στα λάδια και δε μεταφέρει την πυρκαγιά γρήγορα. Το βάρος της, είναι ελάχιστο, ανάλογο της πυκνότητάς της, με μέσο όρο τα 35 κιλά ανά κυβικό μέτρο. Αν το σκάφος βρίσκεται μέσα σε "γλυκά νερά" (το βάρος του γλυκου νερού είναι 1000 κιλά ανά κυβικό μέτρο), τότε η πολυουρεθάνη θα έχει τη δυνατότητα επιπρόσθετης εφεδρικής άντωσης 1000-35=965 κιλών. Αν το σκάφος βρίσκεται μέσα σε "θαλασσινό νερό" (το βάρος του θαλασσινού νερού είναι 1025 κιλά ανά κυβικό μέτρο), τότε η πολυουρεθάνη θα έχει τη δυνατότητα επιπρόσθετης εφεδρικής άντωσης 1025-35=990 κιλών.

Έχει αποδειχθεί στην πράξη ότι, η διογκωμένη πολυουρεθάνη συγκρατεί προοδευτικά υγρασία, σαν σφουγγάρι, δημιουργώντας προβλήματα δυσάρεστων οσμών και σαπισμάτων στο σκάφος, εκτός του ότι χάνει την αρχική προβλεπόμενη ανυψωτική της ικανότητα. Είναι προτιμότερη η χρήση διογκωμένης πολυουρεθάνης υψηλής πυκνότητας, π.χ. με βάρος της τάξης των 70 κιλών ανά κυβικό μέτρο και ειδικά σε χώρους, που έχουν άμεση επαφή με την υγρασία, όπως είναι οι χώροι, που βρίσκονται κάτω από την Ίσαλο Γραμμή.

Η διογκωμένη πολυουρεθάνη υψηλής πυκνότητας δεν απορροφά σχεδόν καθόλου υγρασία. Στο εμπόριο διατίθεται σε υγρή μορφή, η οποία στερεοποιείται μετά από την ανάμειξη των 2 συστατικών της ή σε χοντρά και πολύ χοντρά φύλλα, τα οποία διαμορφώνονται πανεύκολα και τοποθετούνται στις προκαθορισμένες θέσεις, με ενδιάμεση κόλλα. Η χρήση της σε υγρή μορφή, απαιτεί προσοχή κατά την ανάμειξη και την ενεργοποίησή της και πρέπει να ακολουθούνται οι οδηγίες του κατασκευαστή της, επειδή κατά τη διόγκωσή της "περπατάει" και "τρυπώνει" ανεξέλεγκτα. Η τοποθέτηση έτοιμων φύλλων διογκωμένης πολυουρεθάνης είναι καλύτερη, γιατί τα φύλλα, σαν συγκεκριμένος και διαμορφωμένος όγκος, αφαιρούνται ανά πάσα στιγμή και γίνεται ένας έλεγχος των χώρων, που έχουν τοποθετηθεί, για τυχόν απρόοπτα. Ο έλεγχος αυτός πρέπει να γίνεται σε τακτά χρονικά διαστήματα.

Το διογκωμένο πολυαιθυλένιο, είναι επίσης κατάλληλο, για τη διαμόρφωση χώρων εφεδρικής άντωσης. Είναι δυσκολόθραυστο, εύκαμπτο και βραδύκαυστο. Διογκώνεται όταν βυθιστεί μέσα σε βενζίνη, αλλά αντιστέκεται στην απορρόφηση νερού. Το βάρος του είναι ανάλογο της πυκνότητάς του και κυμαίνεται από 35–145 κιλά ανά κυβικό μέτρο.

Μερικοί χρησιμοποιούν αφρώδη πολυστερίνη, γνωστή σαν Styrofoam, για την αύξηση της εφεδρικής άντωσης του σκάφους τους, γιατί είναι φτηνή και βρίσκεται ακόμα και σε μάντρες οικοδομών. Το υλικό αυτό είναι κατάλληλο μόνο για μονώσεις οικοδομών και όχι για θαλασσινή χρήση, επειδή διαλύεται με τη βενζίνη και είναι υπερβολικά εύφλεκτο.